Mijn mahjong-geschiedenis

Martin Rep

Mijn mahjong-geschiedenis in negen hoofdstukken. Van huiskamermahjong via Hongkong aan de Waal naar Europees en wereldkampioenschap en uiteindelijk terug naar de huiskamer. 

Karakter 2 Karakter 3 Karakyter 4 Karakgter 5 Karakgter 6 Karakter 7 karakter8 Karakter 9

 

Ningbo, China aan de lijn

mahjong ningboKarakter 1MIJN oudere broers hadden de spannende stripverhalen over Kapitein Rob en zijn zeilschip 'De Vrijheid' al stuk gelezen voordat ik daar de kans toe kreeg. Toch zouden die boekjes jaren later een beslissende rol in mijn leven gaan spelen. Mijn mahjong-geschiedenis in negen hoofdstukken, deel 1: hoe Kapitein Rob mij leerde van het spel te houden en ik telefoon kreeg uit China.

stempelmahjongnewsMidden in de nacht ging de telefoon. Een helder, doordringend geluid, een ouderwetse, rinkelende bel. Het geluid van een PTT-telefoon die met een snoer en een stekker was verbonden met het nationale telefoonnet.

Het rinkelen hield niet op. In 2002 gingen telefoons nog gewoon door totdat iemand opnam. Het moest iets ernstigs zijn, dacht ik, terwijl ik het bed uit strompelde en slaapdronken op handen en voeten de trap naar mijn werkkamer op zolder opkroop. Het was drie uur.

De dame aan de andere kant van de lijn had er geen benul van dat het diepdonkere nacht was in Nijmegen, Holland. Ze had geen idee waar Nijmegen of Nederland lag. Het was elf uur ’s morgens bij haar, ze keek uit het raam van haar kantoor uit op het verkeer in een drukke straat in de grote Chinese havenstad Ningbo, negenduizend kilometer verderop. Ze wist alleen dat ze een fax moest sturen aan Mister Martin Rep in Nijmegen, maar van hem had ze geen faxnummer. Daarom belde ze maar even. Om dat faxnummer op te vragen.

“Huh? Een fax?”, vroeg ik verbaasd, nog steeds niet helemaal wakker. Ik had de woorden ‘World Championship Committee’ verstaan, en ook iets wat op ‘Ningbo’ leek. Ik begreep meteen waar het om ging, maar hoe kon ik deze dame helpen? Ik kon wel fax-software installeren op mijn computer, maar dat zou een hele tijd duren, geen idee meer hoe dat ging. De redactie van De Gelderlander – de krant waar ik werkte – had een fax, zou ik dat nummer maar doorgeven? Maar wat was dat nummer?

“Do you have a moment?”, vroeg ik, “ik moet het opzoeken, en eerst mijn computer opstarten.”

“No problem”, antwoordde Ningbo. Ik hoorde in mijn verbeelding de telefoontikken als een mitrailleur ratelen – telefoneren met het buitenland kostte nog een fortuin in 2002 – maar de dame werd daar minder zenuwachtig van dan ik. Zij moest informatie over het World Championship in Mahjong naar mij faxen, verder geen gezeur.

Terwijl zij haar nagels lakte en een sigaretje opstak, kreeg ik verbinding met het internet en ging ik koortsachtig op jacht naar het faxnummer van mijn krant.

Jonken varen op de Gele Zee en beschieten elkaar 

Iedere mahjongspeler die niet in China of Japan is geboren en die het spelletje dus niet met de paplepel heeft ingegoten gekregen, heeft een verhaal te vertellen: hoe is hij (m/v) in contact gekomen met dit Chinese gezelschapsspel, van wie heeft zij (v/m) het geleerd? Mijn mahjong-geschiedenis begon, zonder dat ik het wist, in 1947, toen ik één jaar oud was en in dagblad Het Parool deel 4 verscheen van de populaire stripserie over Kapitein Rob, dat naderhand, net als de andere Kapitein-Rob-verhalen, als los boekje door dezelfde krant zou worden uitgegeven. Die boekjes waren gedrukt op goedkoop krantenpapier, maar ik kreeg de kans niet ze stuk te lezen; dat hadden mijn broers al vóór mij gedaan. Toen ik eindelijk kon lezen, las, herlas en herlas ik opnieuw de boekjes nog een aantal malen. Vooral deel 4, 'Kapitein Rob in China’. 

In ‘Kapitein Rob in China’ wordt een baaierd van onjuistheden en vooroordelen uitgestort over de lezer. Chinezen hebben rieten hoeden waaronder lange staarten te voorschijn komen, ze zijn gewapend met pistolen en vlijmscherpe zwaarden, handelen in opium en zijn meestal onbetrouwbaar. De zeer witte Nederlandse kapitein Rob heeft geen enkele moeite zich verstaanbaar te maken in het land. Maar tekenaar Peter Kuhn had voldoende documentatie bij de hand gehad om mij mee te zuigen in het China van zijn verbeelding. Jonken varen op de Gele Zee en beschieten elkaar. Er zijn geheime tunnels onder tempels en standbeelden en natuurlijk schurken genoeg:

Wang Hang probeert de jonk van Kapitein Rob te raken met een antiek stuk Frans geschut. ‘“Een extra zware lading”, commandeert hij. Maar dat bevel wordt hem noodlottig, want wanneer zijn matrozen het kanon hebben gericht en zullen afvuren, springt met een daverende slag het sluitstuk uit het kanon, dat nu onbruikbaar is geworden.’ 

Dus toen mijn broer Jelte jaren later via vrienden het mahjongspel ontdekte en met Ria, zijn vrouw, tot diep in de nacht om de tafel zat achter blokjes van bamboe en ivoor met geheimzinnige tekens erin gegraveerd, brandde ik van nieuwsgierigheid om dat ook te leren en achter de geheimen te komen van Kapitein Rob in China. Ik herkende maar één van die tekens. Het leek op een rood zwaard of een schild, en het stond ook op de gevel van het Chin. Ind. Spec. Rest. Kota Roda in Zaandam, waar ik ooit van mijn eerste Nasi Foe Yong Hai had gesmuld.

Geheimzinnige tekens gegraveerd in ivoor. Ivoor?

Jelte en Ria wilden Dicky en mij wel inwijden in het spel. Dat werd een grote teleurstelling – er werden vier potten gespeeld zonder dat iemand er eentje won – en bovendien bleken die mooie Chinese karakters helemaal niet gegraveerd in ivoor maar gewoon in been uit een of ander Amerikaanse slachthuis. Pas twintig jaar later, in de jaren negentig, deden we een nieuwe poging. Weer vijf jaar later was ik de ongekroonde koning van het mahjong in Nederland. Vandaar dat nachtelijke telefoontje uit China, datzelfde vreemde land waar kapitein Rob ooit zijn avonturen beleefde.


Hongkong aan de Waal

hongkongmahjong

Karakter 2

MAHJONGSPELERS uit heel Nederland en zelfs uit Vlaanderen komen af op een heel nieuw soort mahjongtoernooi in het ‘kneiterlinkse’ Nijmegen. Deel 2 van mijn mahjong-geschiedenis: de geboorte van een wereldwijde mahjongkrant.

stempelmahjongnewsKen je die mop van die twee Belgen? Ze hadden bijna tweeënhalf uur gereden, van Steenokkerzeel naar Nijmegen, honderdtachtig kilometer, om te eindigen voor de dichte deur van café Harten Twee in de Nijmeegse wijk Hatert.

Ach, eigenlijk is het helemaal geen mop. Het is een waargebeurd verhaal en het markeert in werkelijkheid het begin van een nieuw tijdperk. De twee Vlamingen waren de eerste buitenlanders die zich hadden ingeschreven voor een formeel mahjongtoernooi in Nederland. Bovendien was het een toernooi dat werd gespeeld met nieuwe Chinese spelregels, die in Nederland nog volslagen onbekend waren. Het was november 1999, Nederland stond aan het begin van de eenentwintigste eeuw, van de gevreesde Millenniumbug , en mahjong zou nooit meer hetzelfde zijn.

Klassiek mahjong werd in China nauwelijks gespeeld

We vingen Jan en Linda Thomassetti, die heel graag even het toilet in Harten Twee hadden gebruikt maar botweg door de uitbater waren geweigerd, thuis liefdevol op. De centrale verwarming stond aan en de wc-deur gastvrij open. Net als een aantal Nederlandse mahjongers waren de Vlamingen naar Nijmegen gekomen voor een instructiemiddag in het nieuwe mahjong, dat wij thuis sinds een tijd speelden. Mijn mahjongvriendje Sjef Strik uit Wijchen en nog wat kennissen waren verslingerd geraakt aan ‘Hongkong mahjong’. Ik had deze variant ontdekt tijdens nachtelijke speurtochten op het voor velen nog onbekende internet. Het klassieke mahjong dat we van Jelte en Ria hadden geleerd, bleek in China nauwelijks meer gespeeld te worden, wij omarmden het veel snellere en harde Hongkong mahjong, dat in het vaderland van het mahjong overal op straat werd gespeeld. Ook onder andere benamingen trouwens, en vaak weer licht afwijkende spelregels.

Sjef en ik hadden besloten dat we een toernooi zouden organiseren om heel Nederland kennis te laten maken met deze dynamische speelwijze, en kozen als plaats van handeling voor mijn woonplaats.Nijmegen, vanwege zijn ‘kneiterlinkse’ stadsbestuur ook wel het ‘Havana aan de Waal’ genoemd, zou voortaan één dag per jaar ‘Hongkong aan de Waal’ zijn.

'Kwetterende mussen op toernooi mahjong', schreef de krant

Twee weken later, na afloop van het toernooi, keken Sjef en ik elkaar tevreden aan. Alles was voorspoedig verlopen. Achtenveertig mahjongers, onder wie Jan en Linda, waren komen opdagen voor het ‘Hongkong Mahjong Millennium Toernooi’. En dankzij de computer en een eenvoudige Excel-spreadsheet van Sjef was de uitslag al bekend een kwartiertje nadat de laatste mahjongsteen was gegooid. Niemand hoefde te wachten tot de postbode de uitslag had thuis bezorgd, in een envelop met een postzegel erop. ‘Kwetterende mussen op toernooi mahjong’, schreef de maandag na het evenement dagblad De Gelderlander opgetogen. (‘Mahjong’, Chinees voor ‘mussenspel’, zou zo zijn genoemd omdat het geluid van mahjongstenen die worden geroerd, doet denken aan het kwetteren van mussen. Daar heb je veel fantasie voor nodig.) 

Dezelfde avond zette ik de uitslag van het toernooi online op een primitieve website die ik had gemaakt. Voilà: de eerste en enige internet mahjongkrant ter wereld was geboren. Voor het eerst had het mahjong in Nederland een plek waar spelers uitslagen en aankondigingen van wedstrijden konden vinden. Voor het eerst ontstond daardoor iets van samenhang tussen de verschillende mahjongclubs in Nederland en de toernooien die zij organiseerden. Ik was zowel verslaggever, fotograaf, bezorger als hoofdredacteur. Voor die tweetalige (Engels en Nederlands) internetkrant was maar één naam mogelijk: Mahjong News. NEWS is een in de VS veel gebruikt acroniem voor North East West South, de vier winden van het mahjongspel.  En met MahjongNews was een medium gecreëerd waar mahjongers uit de hele wereld elkaar begonnen te ontmoeten.

Ja, echt: uit de hele wereld. Waarom anders dacht je dat ik een telefoontje kreeg uit Ningbo, China?   


Kom naar China!

Hongkong mahjong, ergens in China, onder het toeziend oog van voorzitter Mau Zedong.

Karakter 3

Na de start van een Hongkongmahjongtoernooi gooien Sjef en ik een nieuwe steen in de Nederlandse mahjongvijver. We ontdekken 'riichi', de Japanse variant van het spel. Dan komt er een onverwachte uitnodiging voor de hoofdredacteur van Mahjong News. Deel 3 van mijn mahjonggeschiedenis: kom naar China!

stempelmahjongnews

Ergens in 1998 pikte de verslaggever van Mahjong News (dat was ik) een interessant nieuwtje op: de Communistische Partij van China had het verbod op het spelen van mahjong opgeheven. 

De communisten hadden een halve eeuw eerder het meest geliefde spel van alle Chinezen verboden omdat het slecht bekend stond. Mahjongspelers rookten, dronken en vergokten soms hun hele hebben en houwen. 

Het verbod had niet echt geholpen. De Chinezen bleven mahjong spelen, met hun eigen familie-, dorps- of straatregels. 

Wie niet sterk is, moet slim zijn. Noodgedwongen koos de machtige Partij voor een praktische oplossing. Voortaan mochten de Chinezen mahjong spelen wat ze wilden, als ze het maar deden volgens de richtlijnen van de Partij. Bij dat ‘Gezonde Mahjong’ mocht niet worden gerookt of gedronken en al helemaal niet gegokt. Er werden centrale spelregels vastgesteld, zoals dat hoort bij een autoritaire staat. 

De verslaggever van Mahjong News (ik) verwerkte het tot een berichtje en legde het voor aan de hoofdredacteur (aan mij dus) die het doorgaf aan de webbeheerder (ik had die avond toevallig dienst) om online te zetten. 

Eigenlijk vonden we het 'Japanse spel' veel leuker

Het bericht trok geen enkele aandacht. Er was, zo leek het, weer een set spelregels toegevoegd aan de talloze die al gespeeld konden worden met de blokjes van bamboe en been of plastic. Ik had bijvoorbeeld net de Italiaanse regels onder de knie gekregen en een tripje naar Milaan gemaakt om mijn kennis daarvan te testen tijdens een spelletjesdag, waar ook mensen rondliepen die waren verkleed als Darth Vader of Spiderman. Maar verreweg het leukst vond ik de Japanse spelregels, die ik oppikte na een ontmoeting met een groepje Nijmegenaren die een passie hadden voor de Japanse cultuur. Het spel was gebaseerd op de oude Chinese klassieke regels, maar met een bijzondere twist: aan het begin van het spel werd een van de stenen omgedraaid. Wie in zijn winnend spel een verwante steen had, kon daarmee extra punten scoren.  Het spel werd ‘riichi’ oftewel ‘ready’: 'klaar' genoemd omdat degene die nog één steen verwijderd was van een winnend spel, dit kon melden, met weer allerlei mogelijke bonussen als beloning. Deze variant werd beoefend door miljoenen spelers in Japan, met heel weinig onderlinge afwijkingen.

Het ‘Japanse spel’ was eigenlijk veel leuker dan Hongkong mahjong, vonden Sjef en ik. Weet je wat…? En niet veel later, begin 2000, vond het eerste Riichi Mahjong Kampioenschap van Nederland plaats, in een tot buurtcentrum verbouwde boerderij in het dorp Leusden, onder Amersfoort. Er schreven zich, dankzij Mahjong News, tien nieuwsgierige mahjongers in, die wel eens wilden kijken wat Sjef en ik nu weer voor steen in de Nederlandse mahjongvijver gingen gooien. En zo werd ik, als beste van twaalf deelnemers, de eerste Nederlands Kampioen Riichi Mahjong. Naast het Hongkongmahjongtoernooi stond voortaan in het voorjaar een tweede toernooi  op de mahjong-agenda, en omdat we er zoveel lol in hadden, besloten we elk najaar zelfs nog een tweede riichitoernooi te organiseren.

De Chinezen zetten als troef een wereldkampioenschap in

Ondertussen in China trokken de mahjongers zich niet veel aan van 't ‘Gezonde Mahjong’. Ze bleven het spelletje spelen zoals ze altijd hadden gedaan. Daarop trokken de Chinezen een nieuwe troef uit hun mouw. Met de organisatie van een echt Wereldkampioenschap Mahjong zou het nieuwe, Gezonde Mahjong over de hele wereld bekend worden als het Officiële Chinese Mahjong. Dan moesten er wel deelnemers uit de hele hele wereld komen. 

Zo belandde in de loop van 2002 een bijzondere uitnodiging in de mailbox van de enige echte mahjongkrant ter wereld. De hoofdredacteur van Mahjong News werd van harte uitgenodigd om naar China te komen en mee te doen.

  • De tijd: najaar 2002.
  • De plaats: Ningbo, de grote Chinese havenstad waar eind negentiende eeuw het mahjongspel was uitgevonden.
  • De spelregels: De officiële Chinese regels. 

Natuurlijk was de hoofdredacteur vrijgesteld van het betalen van inschrijfgeld. Kon de redactie misschien meer adressen van nationale mahjongbonden verschaffen? En geef uw eigen adres ook even door svp, dan sturen we u de spelregels van dat toernooi toe.

Eindelijk zou ik, vijfenvijftig jaar na Kapitein Rob met zijn zeilschip De Vrijheid, China kunnen bezoeken. Een paar dagen later kreeg ik een pakketje in de bus met een op naam gestelde uitnodiging en de spelregelboekjes van het toernooi in het Chinese zowel als in het Engels. Ik vertaalde ze meteen en zette ze online op Mahjong News, terwijl ik ze tegelijkertijd probeerde onder de knie te krijgen.

Vervelend was wel dat het nachtelijke telefoontje uit Ningbo roet in het eten gooide. 

Uitnodiging
De uitnodiging voor Mr. Martin Rep om deel te nemen aan het wereldkampioenschap in Ningbo.

Big in Japan

tokio top3Karakter 3DEEL 4 van mijn mahjong-geschiedenis: in Tokio begint de victorie. Ik word als een eregast ontvangen en maak een verkeerde buiging voor de grote baas van het Japanse mahjong. 


stempelmahjongnews

Een lange, rijzige gestalte liep binnen door een van de deuren achter in de zaal. Boven op zijn hoge voorhoofd een bos grijs haar. Hij liet zijn blik glijden over het gehoor van meer dan honderd mensen, dat lange toespraken in drie talen moest uitzitten. Eerst in het Mandarijn, daarna in het Japans en ten slotte in het Engels. 

Meteen leek iedereen zijn aanwezigheid te voelen. Ik draaide me om en herkende hem van de foto in het programmaboekje waarin ik zat te bladeren. Ook anderen keken om, ze stootten elkaar aan en wezen naar hem. Dat was hem! Kyoichiro Noguchi, de CEO van de Japanse uitgeverij Take Shobo, de multi-miljonair die dit evenement mogelijk had gemaakt. Het eerste wereld​kampioenschap mahjong, dat morgen, 23 oktober 2002, zou beginnen, hier in het Grand Palace Hotel in Tokio. 

wcmj2002 speech
wcmj2002 mamus
wcmj2002 unit42
wcmj2002 awards
wcmj2002 parlor

Huh, Tokio? Hoezo Tokio? Niet Ningbo, de stad in China waar het mahjong was uitgevonden, en waar het eerste wereld­kampioenschap zou worden gehouden? Wat deden al deze mahjong­spelers uit de hele wereld hier in de Japanse hoofdstad? Wat deed ik hier, met Dicky, mijn vrouw, en met Betsie, onze mahjongvriendin met wie we ’s avonds in Nijmegen en Bemmel bijna wekelijks zaten te mahjongen? 

Dat we hier waren, in Tokio, en niet achttienhonderd kilometer verderop in Ningbo, had een een­voudige reden. Ningbo was op zijn vingers getikt. Teruggefloten. Ningbo had een gele kaart gekregen.

Dat stond, zij het in andere bewoordingen, in de fax waarvoor ik een aantal weken geleden uit mijn bed was gebeld door een secretaresse van het organisatiecomité van het wereldkampioenschap. Het toernooi der toernooien, de eerste wereldomvattende competitie in het Gezonde Mahjong, kon helaas niet doorgaan. Ergens had iemand de stekker eruit getrokken. 

Want de Communistische Partij had dan wel onlangs het nieuwe, officiële ‘Gezonde Mahjong’ toe­gestaan, maar een groot internationaal toernooi organiseren, waarbij de hele wereld zou toekijken hoe Chinese arbeiders zich vermaakten met mahjong­blokjes in plaats van voor de toekomst van de Volksrepubliek te werken in de fabriek of aan de oogst, dat ging toch te ver. Ergens in de Chinese bureaucratie was iemand die niet die verantwoordelijkheid durfde nemen, die bang was op het matje te worden geroepen en misschien wel in de gevangenis te belanden. Hij, of misschien wel zij, deed wat hij, of zij, gewoon was te doen als het om mahjong ging. Niet toestaan. Gewoon verbieden. Wat was dat trouwens, dat zogenaamde ‘Gezonde Mahjong’? Er kwam dus geen stempel op het document waarin toestemming werd gevraagd voor het organiseren van een toernooi in het decadente mahjong. Het WK 2002 Mahjong in Ningbo was van de baan. 

Dat was het moment dat Kyoichiro Noguchi in actie kwam. Noguchi-­san speelde zelf weliswaar nooit het ‘Gezonde Mahjong’, maar hij zag wel degelijk het belang van deze nieuwe spelregels, die de internationale mahjong­standaard zouden kunnen worden. Misschien uit eigenbelang. Zijn uitgeverij Take Shobo verkocht maandelijks immers vele honderdduizenden strip­boeken, manga comics, met mahjong als onder­werp. Noguchi-san steunde het wereldkam­pioenschap. Het moest gewoon doorgaan.

Noguchi-san had diepe zakken.  Hij had persoonlijk een kostbare collectie mahjongspellen verzameld, waaronder de spellen die ooit hadden toebehoord aan de keizer en de keizerin van China. Drie jaar geleden, in 1999, had hij in de stad Chiba, niet ver van Tokio, het eerste mahjongmuseum ter we­reld geopend, waar al deze schatten waren opgetast.

Hij nam de organisatie van het WK over. Hij bevestigde de uitnodiging die ‘Ningbo’ aan mij en aan andere mah­jongers in het buitenland had gestuurd om zich in te schrijven voor ‘the First World Champion­ship in Mahjong’. ‘Kom naar China’ veranderde in ‘Kom naar Japan’. Binnen een paar weken had zijn staf het voor elkaar dat het wereldkampioenschap werd verplaatst naar Tokio, met nu als organisator de JMOC, het Japan Mahjong Organisatie Comité. In plaats van naar Ningbo vlogen wij naar Japan.

‘Tokio 2002’ werd een feest en een droom. De delegatie uit het verre Nederland werd met alle egards ontvangen, en het leek wel of er een ereplaats was voor de hoofdredacteur van Mahjong News. Op de party aan de vooravond van het toernooi werd ik verzocht een toespraak te houden en een toast uit te brengen op het succes. Ik werd uitgenodigd voor een evaluatie van het WK, ik werd om suggesties en ideeën gevraagd voor de voortzetting van het toernooi, ik mocht een aantal spelers die hoog in het klassement waren geëindigd hun medailles uitreiken. Ik voelde mij met recht ‘big in Japan’. 

dasspeld

Noguchi-san maakte zijn dasspeld los en gaf die aan mij 

Ik twijfelde geen moment toen ik Noguchi-san voor het eerst die zaal in het Grand Palace Hotel zag binnenlopen. Ik stapte op hem af en maakte een buiging. Ik wist dat die buiging niet volgens de Japanse regels was, maar ik wist ook dat Japanners wisten dat westerlingen niks van buigingen wisten. In ieder geval wist ik dat Japanners niet graag handen schudden. Ik stelde mij voor en noemde de naam van mijn mahjongkrant Mahjong News.

Noguchi-san verstond geen woord Engels, maar had een tolk naast zich die hem influisterde wat ik had gezegd. Zijn gezicht klaarde op, hij kende mijn naam, blijkbaar wist hij dat ik een van de zeldzame Hollanders was die geprobeerd hadden zich het mahjong eigen te maken.

Zijn hand ging naar zijn stropdas, hij maakte zijn dasspeld los en overhandigde die aan mij met een kleine, formele buiging. Het was een bronzen speld met afbeeldingen van de Dertien Wezen, Kokushi Musou, een bijzondere combinatie in het mahjongspel. Het was een grote eer. 

Op dit moment werd tussen twee mensen die elkaars taal niet spraken zonder dat zij het wisten de kiem gelegd voor de Nederlandse Mahjong Bond, de Europese Mahjong Associatie, het Open Europees Mahjong Kampioenschap, het Europees Riichi Kampioenschap en het Wereldkampioenschap Riichi Mahjong.

WK Mahjong (MCR)

stempelmahjongnews

De organisatie van het wereldkampioenschap mahjong (MCR) werd in 2007, met medewerking van de JMOC, overgenomen door de Chinese World Mahjong Organization (WMO). De Chinezen noemden het WK 2007, dat werd gehouden in Chengdu, het eerste wereldkampioenschap. Volgende wereld­kampioenschappen werden gehouden in 2010 (Utrecht), 2012 (Chongqing, China), 2015 (Jeju, Zuid-Korea), 2017 (Xi’an, China) en 2019 (Villefranche-sur-Saône, Frankrijk). Het eerstvolgende WMC staat gepland voor oktober 2024 in Toronto (Canada).

 

'Tokio 2002' op YouTube

Het eerste wereldkampioenschap Mahjong. De film die ik maakte tijdens mijn verblijf in Japan.


 

Nijmegen als de wieg van de Europese mahjongfamilie

Mah Hatsune, de ster-speelster van het Open European Championship 2005 – maar niet de winnares.
Mah Hatsune, de ster-speelster van het Open European Championship 2005 – maar niet de winnares.

Na het succes van het wereldkampioenschap in Tokio kon een vervolg niet uitblijven. In Nijmegen wordt het eerste Open Europees Mahjong Kampioenschap gehouden, met deelnemers uit de hele wereld. Deel 5 van mijn mahjong-geschiedenis: een staande ovatie van de deelnemers.

stempelmahjongnews

Gelukkig was Erica Terpstra zo prominent aanwezig dat de afwezigheid van de belangrijkste genodigde niet zo opviel. De Japanse mahjongbaas Kyoichiro Nuguchi had vliegangst en moest dus helaas de uitnodiging om naar Nijmegen komen voor het eerste grote internationale mahjong-evenement na ‘Tokio 2002’ afslaan. Maar een mooiere afsluiting van het Open Europees Mahjong­kampioenschap 2005 dan Terpstra – voormalig staatssecretaris voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en vigerend voorzitter van NOC*NSF – ervan maakte, was niet mogelijk geweest. ‘Erica Terpstra: Passie verbindt ons’, en: ‘De voorzitter van NOC*NSF kwam, zag en overwon’, schreef ‘Mahjong Magazine’, een uitgave van de Nederlandse Mahjong Bond, dan ook over haar optreden. 

oemc2001 erica

Er was heel wat gebeurd sinds het wereldkampioenschap in Japan. Nog geen drie jaar daarna had Nederland een officiële mahjongbond met een eigen magazine, was het eerste Europees mahjongkampioenschap een feit en was tijdens een pauze in dat kampioenschap ook nog even de overkoepelende Europese Mahjong Associatie (EMA) opgericht, waarbij landen als Duitsland, Denemarken, Frankrijk, Italië en Oostenrijk zich aansloten. Voortaan was er een Europese mahjongfamilie.

Dolenthousiast was ik teruggekomen uit Tokio. Tijdens ons wekelijkse mahjong­potje met Betsie en Sjef raakte ik er niet over uitverteld. Toen keek ik Sjef aan en zei ik: “Dat kunnen wij toch ook?”

Inmiddels hadden we vier edities van ons Hongkong­mahjongtoernooi (omgedoopt tot Gouden Draak Toernooi) achter de rug en drie edities van het Nederlands Kampioenschap Riichi Mahjong. De riichitoernooien trokken enkele tientallen spelers, maar de belangstelling voor het Gouden Draak Toernooi nam elk jaar toe en naderde de honderd deelnemers; meer dan welk ander Nederlands mahjongtoernooi dan ook.

Sjef snapte meteen wat ik bedoelde. Europa moest de fakkel overnemen die door Japan was aangestoken en een eigen Europees kampioenschap organiseren, gebruikmakend van de Chinese Officiële Regels. Het liefst hadden Sjef en ik het met z’n tweetjes gedaan, maar we snapten wel dat een breder draagvlak voor een EK gewenst was, en dat het ook wel wat meer zou gaan kosten dan het Gouden Draak Toernooi, waarvoor het inschrijfgeld nog geen vijftien euro was en waar de deelnemers in de pauze voor 1,25 euro een broodje kroket aan de bar van het Kolpinghuis konden kopen.

.

oemc2005 haven

We nodigden Désirée Heemskerk, een van de beste mahjongspeelsters van Nederland, uit om een avondje in Nijmegen te oefenen met de Chinese Officiële Regels. Nadat we die hadden uitgelegd en zij meteen het eerste potje won, was ze om: Nederland gaat het eerste Europees Kampioenschap Mahjong organiseren.

We besloten twee vliegen in één klap te slaan en het initiatief te nemen tot de oprichting van een Nederlandse mahjongbond, een al langer gekoesterde wens om het vaderlandse mahjong een officiële structuur te geven. Zo zaten op 8 februari 2004 in een zaaltje in Utrecht enkele initiatiefnemers klaar die een kritisch gehoor probeerden te overtuigen van nut en noodzaak van een nationale mahjongbond. Ik had het allemaal bedacht en in gang gezet, dus ik kon gelijk maar voorzitter worden ook.

Er was enthousiasme voor een Europees kampioenschap, maar er was ook tegendruk. Waarom is een mahjongbond nodig, tot nu toe kon iedereen vrij naar een mahjongtoernooi zonder eerst officieel lid te worden. En waarom een EK met regels die niemand kende? 

Op die laatste vraag kwam een eenvoudig antwoord: omdat de officiële Chinese regels de internationale standaard gaan worden, en omdat nog niemand in Europa die nieuwe regels kent, dus iedereen start vanaf punt nul. Maar, zo zei het pas gekozen bestuur, maak je niet ongerust, de Nederlandse Mahjong Bond is er voor iedere mahjongspeler, welke variant hij ook prefereert.

Dat laatste bleek wat te optimistisch. ‘Chinese officieel’, oftewel de Inter­nationale Regels, oftewel de Mahjong Competitie Regels, werden een groot succes. Een te groot succes. Massaal bekeerden de spelers zich tot deze speelwijze. Binnen een paar jaar zou het aantal mahjongers dat nog met hun oude ‘Nederlandse’ regels speelde, zijn gedecimeerd, net zoals trouwens het aantal liefhebbers van Hongkongmahjong. Spelers en clubs die de voorkeur bleven geven aan hun oude spelletje, vonden dat de bond er niet voor hen was en liepen weg. Zo zat er vanaf het begin een weeffout in de opzet van de mahjongbond, die zich maar moeilijk liet herstellen. Alle soorten mahjong waren gelijk, maar sommige waren gelijker dan andere.

Ovationeel applaus na de laatste gongslag  

oemc2005 maiplus

Honderdacht mahjongspelers, afkomstig uit twaalf landen, meldden zich donderdagmiddag 23 juni 2005 in de Nijmeegse schouwburg De Vereeniging voor het Open European Mahjong Championship (OEMC). Drie dagen lang zou Nijmegen de mahjonghoofdstad van Europa zijn. Na een gesprek met directeur Albert Krielen van de schouwburg hadden we geheel gratis en voor nop de beschikking gekregen over de prachtige ING Zaal, waar de pracht en luister van het fin de siècle neerkeken op de mahjongers uit de hele wereld. De Japanners liepen de zaal binnen in hun mooiste traditionele kledij, het ontbrak er nog maar aan dat de mannen een samoerai-zwaard bij zich hadden. Ieders aandacht trok de schitterend geklede Mai Hatsune, de wereldkampioene van 2002, die voortdurend handtekeningen moest geven en op de foto moest. De Japanners maakten onderling ook uit wie het toernooi won: winnaar werd Masato Chiba, op de hielen gevolgd door ster-speelster Mai Hatsune.

Het feest had wat gekost – er was in eerste instantie verbijstering geweest over het inschrijfgeld van honderd euro – maar dan had je ook wat, inclusief een uitstekend galadiner aan de vooravond van de laatste speeldag. 

Zondagmiddag 26 juni, ’s middags om half drie, gaf Désirée Heemskerk de laatste gongslag na de laatste sessie. Toen gebeurde wat nog nooit was gebeurd bij de afsluiting van een mahjongtoernooi: de spelers stonden op en bezorgden de organisatie een daverend applaus.   

oemc2005 zaal 

Europees Kampioenschap (OEMC)

stempelmahjongnews

Sinds 2005 wordt het OEMC tweejaarlijks gehouden. In 2007 vond het plaats in de Deense hoofdstad Kopenhagen, in 2009 in Baden (Oostenrijk), in 2011 in Mestre/Venetië (Italië), in 2014 in de Franse stad Straatsburg en in 2017 in Póvoa de Varzim (Portugal).

 

Mahjong-geschiedenis op YouTube

Oprichtingsvergadering van de Nederlandse Mahjong Bond

Reportage van het OEMC 2005


Een Europees kampioenschap voor een prikkie

fransroquas1999Karakter 3

Het Europees kampioenschap in Nijmegen was het pinksterfeest geweest voor de internationale mahjong-gemeenschap. Massaal bekeerden de spelers zich tot het nieuwe ‘Gezonde Mahjong’. Maar Sjef en ik hadden andere plannen. Deel 6 van mijn persoonlijke mahjong-geschiedenis: tussen Nijmegen en Kopenhagen ligt de weg naar Hannover.


stempelmahjongnews

EEN DAVEREND APPLAUS luidde op zaterdag 21 juni 2008 het eerste Europees Kampioenschap Riichi Mahjong in. Applaus voor Frans Roquas, die ons riichimahjong had geleerd. Het spel dat ons had betoverd, dat zoveel diepte maar ook verborgen valkuilen had dat Sjef en ik de schoonheid van dit Japanse spel ten slotte hadden verkozen boven alle andere geheimen die de mahjongstenen voor ons in petto hielden.

We hadden Frans zo graag gegund dat hij hier aanwezig zou zijn geweest op dit toernooi in Duitsland, dat er zonder hem nooit zou zijn gekomen. 

Frans Roquas was een wat eigenaardige jongen, die op de riichitoernooien die Sjef en ik organiseerden een hoofdrol speelde. Op elke denkbare vraag van de spelers had hij een antwoord. Riichi was zo nieuw en had zoveel onverwachte kanten, met als ingewikkeldste ‘furiten’, een soort buitenspelsituatie, dat hij vaak moest worden geraadpleegd. Hij bladerde dan als een razende door Japanse boekjes, bestudeerde de Japanse kanji en kwam dan altijd met een antwoord. Niemand durfde hardop te vragen of hij het antwoord ook weleens verzon. Frans Roquas was immers Mr. Riichimahjong.

roquasrepstrikFrans had zich enorm verheugd op het Europese riichikampioenschap. Maar ja, hij was een paar weken daarvoor op een lome zomeravond op het dak van zijn huis in Amersfoort gaan zitten om daar, op het platje, na te genieten van het weer. Hij moet zijn evenwicht hebben verloren. Hij werd dood gevonden in zijn eigen achtertuin.

Ik opende het EK in Hannover met een korte herdenking van Frans: “Hij inspireerde ons.” Daarna een moment van stilte, toen dat applaus. Laten we Frans nooit vergeten.

Een vreemde eend in de mahjongwereld

mahjong wolfgang

Dat dit Europees riichikampioenschap er was gekomen, mocht je een klein wonder noemen. Het toernooi was een vreemd eendje in de bijt van de mahjongwereld, waar na het grote succes van het eerste Europees kampioenschap (OEMC) in Nijmegen alleen maar belangstelling leek te bestaan voor de nieuwe ‘gezonde’ Chinese regels. ‘Nijmegen 2005’ was het pinksterfeest voor het ‘Gezonde Mahjong’ geweest. Alsof de Heilige Geest over de mahjongers was uitgestort, zo bekeerden ze zich massaal tot het nieuwe mahjong, de ‘Mahjong Competitie Regels’. Ook het ene Nederlandse toernooi na het andere omarmde ze. Ons eigen Gouden Draak Toernooi liet de Hongkongmahjongregels vallen, later volgden de Rotterdamse en de Amsterdamse toernooien, en toen ook het Groene Draak Toernooi in Mechelen, een initiatief van onze Vlaamse vrienden Jan en Linda Thomassetti, de aloude slash ouderwetse Chinees-klassieke regels afzweerde, was het bijna alles MCR wat de klok sloeg.

Als voorzitter van de kersverse mahjongbond zat ik in een spagaat. Aan de ene kant juichte ik de groei van het aantal MCR-toernooien en het toenemend aantal internationale contacten toe. Nederlandse mahjongers schreven zich in voor toernooien in Duitsland, Oostenrijk, Hongarije, Frankrijk, Italië, Denemarken, noem maar op – ik behoorde zelf tot dat rondreizende mahjongcircus – en er kwamen Duitsers, Denen, Fransen en Oostenrijkers naar Nederland. Maar aan de andere kant was het bijna onmogelijk tevens de belangen te behartigen van clubs en toernooien die graag Hongkongmahjong speelden of de Nederlandse regels in ere wilden houden. En dan had ik ook nog mijn Onafhankelijke Internet Mahjongkrant ‘Mahjong News’, waarin ik probeerde ontwikkelingen in de nationale en internationale mahjongwereld te beschrijven en kritisch te volgen. Ik was liever journalist dan bestuurder en maakte een moeilijke keuze. Ik trad ik af als voorzitter. Nu had ik ook de handen vrij om met Frans en Sjef een Europees riichikampioenschap op poten te zetten. 

Het Nederlandse spelpeil liet te wensen over

Het was tegen de stroom in zwemmen. De Europese mahjongbond hield zich alleen  bezig met MCR, het Gezonde Mahjong. Behalve in Nederland werd alleen op enige schaal riichi gespeeld in Denemarken. Halverwege Nijmegen en Kopenhagen ligt de weg naar Hannover en daar zou, zo besloten we samen met Tina Christensen en Anders Labich, de kopstukken van de Deense mahjongbond, het toernooi plaatsvinden. We wilden het per se goedkoop houden. Het inschrijfgeld bedroeg maar dertig euro dankzij het feit dat er geen welkomstparty en galadiner waren. De plaatselijke mahjongclub in Hannover regelde ter plekke alles, zorgde voor taart en allerlei lekkers en na afloop van een pittige dag mahjong kon je uitstekend en voordelig eten in hun clubhuis, het ’mahjonglokaal’ van café-uitbater Wolfgang Franke. ‘Europees riichikampioenschap voor ’n prikje’, schreef Mahjong Magazine. 

Het Europees kampioenschap was een leerzaam toernooi. De Nederlanders kwamen erachter dat hun spelvaardigheid nogal te wensen overliet vergeleken met veel buitenlandse spelers – en er waren deelnemers uit heel Europa,uit de VS, uit China en uit Japan. De Deense ploeg, voor een deel bestaand uit jonge academici, was verrassend sterk en het was dan ook een Deen, Thomas Kragh, die de eerste Europees kampioen riichimahjong werd. Nog verrassender was dan ook dat twee jaar later, opnieuw in Hannover, een Nederlandse pensionado, Maurice Demmer, het tweede Europees riichikampioenschap zou winnen. Tegen alle logica in. Maar mahjong, zelfs riichimahjong, houdt zich nu eenmaal niet altijd aan de wetten van de logica. 

ecr2009top3

Europees Riichi Kampioenschap

stempelmahjongnews

Opeenvolgende Europese riichikampioenschappen vonden plaats in 2010 (Hannover), 2013 (Bad Vöslau, Oostenrijk), 2016 (Farnham, VK) en 2019 (Rosmalen, Nederland). Het eerstvolgende staat gepland voor december 2024 in Valencia, Spanje. De naam ERC werd na 2013 veranderd in ERMC.

 


Goudse stroopwafels in Tokio

KyotoKarakter 7

Mijn laatste en belangrijkste geschenk aan de internationale mahjongwereld: ik neem de zelfgekozen opdracht op me om een wereldkampioenschap riichi van de grond te krijgen. Maar hoe kan dat lukken als de Japanse mahjongbonden niet met elkaar kunnen opschieten? Deel 7 van mijn mahjong-geschiedenis: 'Mission completed!'

 

stempelmahjongnews

DE HITTE VAN DE DAG, buiten en bijna voorbij inmiddels, gloeit nog wat na. Overal om ons heen lachende en buigende mensen. De vrouwen in uitbundige Chinese jurken, de mannen bijna allemaal in donkere pakken, witte overhemden, vaak zonder stropdas. We staan in de rij om onze gelukwensen en geschenken aan te bieden aan Shigekazu Moriyama. Multimiljonair en sinds kort president van de Japan Professional Mahjong League (JPML). Dicky en ik zijn vorige week speciaal naar de Koninklijke Porceleyne Fles in Delft gereden om een tulpenvaas van Delfts blauw porselein  voor hem te kopen. Daarna, in Gouda, tien pakken kakelverse Goudse stroopwafels, een traktatie voor elke Japanner, hebben we gehoord.

Het is dinsdag 4 juni 2013. Deze ochtend zijn we aangekomen in Tokio, na een vliegreis van elf uur. Een vriendelijke man op luchthaven Narita houdt een bordje ‘Mr. Rep’ omhoog. Op de vragen die ik hem stel, krijgen we alleen een beleefde lach als antwoord. Buiten valt de warmte op ons, gelukkig rijdt de man snel zijn auto voor. “Mercedes Benz, Number One”, zeg ik prijzend tegen hem. De chauffeur moet hard lachen. Ik denk omdat hij trots is op zijn Mercedes, tot ik zie dat het een Hyundai is. 

Eenmaal in de auto haalt hij een gelamineerd stuk papier tevoorschijn, waarop in het Engels staat dat hij geen Engels verstaat maar dat hij ons vriendelijk verzoekt hem het voucher te geven dat we in Nederland hebben gekocht voor deze rit naar Tokio. Over de autostoelen heeft hij kanten versieringen gelegd, die me herinneren aan de kleedjes die mijn moeder vroeger maakte voor de crapauds in de mooie kamer thuis. We leunen achterover, genieten van de koelte in de auto en kijken naar het drukke verkeer om ons heen.

gem-jenn

Voor de tweede keer zijn we in Japan. Elf jaar geleden, in november 2002, waren we er voor het eerste wereldkampioenschap mahjong. We zagen er veel mahjongstenen, maar weinig van het land. Nu gaan we er eindelijk samen tweeënhalve week vakantie houden. Maar eerst heb ik een belangrijke missie. Ik ga meneer Shigekazu Moriyama ontmoeten, de president van de Japan Professional Mahjong League. 

Na het succes van het Gouden Draak toernooi in Nijmegen, na de introductie van de Gezonde Mahjong Regels, na de organisatie van het eerste Open Europees Mahjong Kampioenschap en de organisatie van het eerste Europees Riichikampioenschap ontbreekt er nog maar één belangrijk internationaal mahjongevenement. Daarover ga ik praten met Moriyama-san. Het moet mijn laatste en belangrijkste geschenk worden aan de internationale mahjong-gemeenschap. Het wereldkampioenschap riichimahjong. 

Riichi is niet alleen mijn favoriete mahjongspelletje, het is ook verreweg de belangrijkste mahjongvariant in Japan. Miljoenen Japanners spelen het. Mijn mahjongvriendinnen Jenn Barr en Gemma Collinge noemen het de enige manier om mahjong te spelen, ‘the only way to play’.  Jenn en Gemma zijn twee gekke meiden, een Amerikaanse en een Engelse, die soms (Gemma) en permanent (Jenn) in Tokio wonen. Ze komen ons ophalen bij ons hotel om ons te vergezellen naar het feestje dat Moriyama-san vandaag organiseert in het Imperial hotel in Tokio. Niet om onze komst luister bij te zetten, maar om zijn benoeming tot president van de JPML te vieren.

Geen enkele reactie op mijn brieven

mahjong ladies

Deze reis moet de afronding worden van een project dat ik twee jaar eerder, in februari 2011, voorlegde aan de algemene ledenvergadering van de Nederlandse Mahjong Bond in IJsselstein. Op eigen verzoek kreeg ik daar de opdracht om onderzoek te doen naar de mogelijkheden van een wereldkampioenschap riichimahjong. Ik verzamelde een ondersteunings­groep om me heen met natuurlijk onder meer Sjef Strik en stuurde, inmiddels ook met steun van de Europese Mahjong Associatie, brieven aan Japanse mahjong­organisaties waarin ik mijn plannen uitlegde: wat zou het niet mooi zijn als er een zoveel-jaarlijks wereldkampioenschap zou komen in het mooiste mahjongspel, wat vind u van mijn idee en zullen we daarover eens overleggen?

Het Land van de Rijzende Zon ontving de brieven, glimlachte en zweeg. Er kwam geen enkel antwoord. Wel kwam een brief terug met de melding dat het adres niet klopte. Ik had een probleem. Zonder medewerking van Japan was een wereldkampioenschap een doodgeboren kindje.

Applaus voor de uitnodiging om naar Parijs te komen

We vallen op als westerlingen tijdens het feestje voor meneer Moriyama, of Moriyama-san, zoals de Japanners zeggen. Toch beginnen Japanners eraan te wennen dat westerlingen mahjong spelen. Jenn en Gemma kennen ze al langer. Die zijn zelfs lid van de JPML en verdienen een beetje geld met het spelen van mahjong. We maken vandaag ook kennis met Garthe Nelson, een in Tokio wonende Amerikaan, ook lid van de JPML.

Ik maak een buiging voor Moriyama-san als we eindelijk voor in de rij staan. Beleefd handen schudden is een westerse uitvinding. Maar Moriyama grijpt mijn hand en heet me hartelijk welkom. Goed om elkaar terug te zien, zeggen we beiden zonder dat we elkaars taal spreken. Vijf jaar geleden, tijdens het Europees kampioenschap riichimahjong, hebben we elkaar voor het eerst ontmoet, al had ik toen geen idee dat hij zo’n hoge functie in de JPML bekleedde. 

We lopen de grote zaal van het Imperial Hotel binnen. De tafels buigen door onder het gewicht van de schalen met heerlijk eten die Moriyama heeft laten aanrukken. Ik neem een met veel ijs en water aangelengd glas whisky. Er wordt getoast. “Kampai”, brullen wij met de honderden aanwezigen. 

Jenn komt naar me toe. “Moriyama-san zou het heel erg op prijs stellen als je een toespraak wil houden”, zegt ze. Ik voel me vereerd. Even later sta ik op het podium. Na Moriyama te hebben gefeliciteerd vertel ik dat ik vooral naar Japan ben gekomen om met  Moriyama-san te praten over het organiseren van een wereldkampioenschap riichi. Jenn vertaalt alles simultaan in het Japans. Als ik iedereen bij voorbaat uitnodig om straks voor het WK naar Parijs te komen, volgt een stormachtig applaus. 

ecr2009top3Twee dagen na de JPML-party zitten Shigekazu Moriyama en ik tegenover elkaar in een kamertje boven een restaurant in Tokio. We zijn in gezelschap van Jenn, Garthe en Gemma en Masao Kuroki, een lid van de JPML, die een internet mahjongserver runt. Ik heb me zo keurig mogelijk aangekleed als op een vakantie maar mogelijk is, met een splinternieuw colbert en mijn netste schoenen. Garthe zit naast Moriyama-san met slippers en in korte broek. Dicky is met haar boek beneden in het café gaan zitten en hoeft maar te kuchen of er staat een nieuw glaasje voor haar. “Special guest of Moriyama-san.”

Ik heb de uitgeschreven tekst voor mijn openingstoespraak voor me liggen. De vergadering zal ingewikkeld worden. Na mijn vergeefse introductiebrieven begreep ik dat de situatie in Japan op het gebied van riichimahjong nogal ingewikkeld is. Er zijn diverse bonden, die niet met elkaar op goede voet staan. Niemand wilde zijn vingers branden aan een WK Riichi. Bovendien vond kort nadat ik mijn onderzoek was begonnen, een aardbeving in Japan plaats, gevolgd door een tsunami die een kernramp veroorzaakte. Een WK Riichi was niet echt het belangrijkste waarop de Japanners op dat moment zaten te wachten. 

Japanners doen geen zaken met mensen die ze niet kennen

Het wordt nu tijd de naam te noemen van de man die de impasse doorbrak: Ryan Morris. Ik maakte kennis met Ryan op het WK in Tokio in 2002. Drie jaar later kwam hij naar Nijmegen voor het OEMC 2005. Ryan, een Amerikaans/Japanse mahjongspeler die in Tokio woont, kende mensen in de Japanse mahjongwereld die een brugfunctie zouden kunnen vervullen tussen de verschillende bonden. Ik maakte heel graag gebruik van zijn diensten. Ryans contacten bevestigden dat het houden van een WK in Japan onmogelijk is en dat het daarom een goede gedachte zou zijn het in Europa te houden. Bovendien, zo schreef hij, zou het beslist noodzakelijk zijn om naar Japan te komen voor besprekingen, want Japanners doen geen zaken met mensen die ze niet kennen.

Mahjong parlor
Shigekazu Moriyama (links) tijdens een training van JPML-leden in een mahjongparlor in Tokio.

In Europa!  Een snel onderzoek leerde me dat het in Nederland in ieder geval niet zou lukken. De locatie die het meest in aanmerking zou komen, het Okura Hotel in Amsterdam, was veel te duur, en na het OEMC in Nijmegen hadden we niet veel illusies meer over sponsoring. De Deense en Russische mahjongbond staken daarop hun vinger op en stelden Kopenhagen respectievelijk Moskou voor. Maar nu er eindelijk gesprekken met Japanners op gang begonnen te komen, bleek dat die slechts in één locatie geïnteresseerd waren: Parijs. De Japanners wilden best naar Europa komen voor een potje mahjong dat zij bij voorbaat al zouden winnen, maar ze zouden het vooral gebruiken als excuus voor een leuke vakantie op het oude continent. Maar dan wel een vakantie naar de Eiffeltoren, de Arc de Triomphe, de Moulin Rouge en de Notre Dame. Parijs dus.

In Parijs, of eigenlijk in de Parijse voorstad Puteaux, kende ik twee enthousiaste broers die de onderneming best op zich zouden willen nemen. Maar Valérian en Quentin Thomas van de Tri Nitro Tiles club hadden zo hun opvattingen over het toernooi. Ze wilden niet al te veel deelnemers, niet te veel sessies op één dag maar juist wel weer veel speeldagen. De EMA wees dit format af. Toen ik naar Japan afreisde, had ik alleen Kopenhagen en Moskou als alternatieve locaties achter de hand. 

In mijn toespraak zou ik duidelijk maken dat ik geen formele positie bekleed in de EMA maar dat ik op persoonlijke titel, als redacteur van Mahjong News, de missie op mij heb genomen om het eerste WK Riichi te initiëren. Dat daar natuurlijk medewerking van de Japanners voor nodig is; zij zijn immers de riichi-goden. Dat ik blij ben met het betoonde enthousiasme van de JPML. Ik heb een brief bij me van EMA-voorzitter Tina Christensen waarin ze bevestigt dat Martin Rep de formele opdracht van de EMA heeft om de mogelijkheden voor een WK Riichi te onderzoeken.

Een 'high five' met Gemma. 'Mission completed!'

Aan die zorgvuldig voorbereide toespraak kom ik niet toe. Moriyama-san is zeer zakelijk. “Hoe staat het ervoor?” steekt hij meteen van wal. Ik licht met enige aarzeling het inmiddels door de EMA afgewezen Franse voorstel toe. Moriyama is verrast. Japan komt met minstens veertig, misschien wel vijftig man naar Europa voor het WK, maakt hij duidelijk. Hij wil minstens vier sessies per dag spelen, en drie dagen spelen is echt genoeg, vier vindt hij te veel. Voor ons is het een leuk vakantiereisje, zegt hij, maar dan wel naar Parijs. En het volgende WK mag ook in Europa, het derde ook. Daarna kunnen we het wel eens in Japan houden. Bovendien moeten we het nog even over de spelregels hebben, want er zijn toch enkele verschillen tussen de Europese, door de EMA gesanctioneerde regels, en hoe we het in Japan spelen. 

Zijn enthousiasme voor het Europese WK is groot. Moriyama belooft ook dat hij zal proberen de andere Japanse mahjongbonden te benaderen, zodat er niet alleen JPML-spelers mee gaan doen. We zijn het snel met elkaar eens. Als we weer buiten staan na de bijeenkomst, grijnzen Gemma en ik naar elkaar: “Mission completed!”, en geven we elkaar een high five. Ze was al heel verrast door de positieve ontvangst van mijn toespraak tijdens de JPML-party, twee dagen eerder, toen ik het WK Riichi voor het eerst noemde. We mailen een positief rapport naar Parijs en de EMA.

matsumoto Mission completed, Dicky en ik kunnen beginnen aan onze vakantiereis door Japan. We verkennen Tokio, reizen naar Matsumoto en Kyoto en andere steden en keren twee weken later met de Shinkansen, de hogesnelheidstrein, voldaan terug naar Tokio. Daar krijgen we bericht van de Fransen. Ze zijn door de bocht. De Japanse wijzigingsvoorstellen zijn aangenomen. Het Wereld­kampioenschap Riichimahjong 2014 komt naar Parijs.

Moriyama-san wil ons nog één keer zien. Maar er hoeft niets meer besproken te worden. Hij trakteert ons in een uitstekend Koreaans restaurant. Tot volgend jaar in Parijs.


 

Hoe ik het Wereld­kampioenschap Riichi won

tokio top3Karakter 8Mijn mahjong-geschiedschrijving is bijna afgelopen. Honderdtwintig riichi­mahjong­spelers, onder wie de sterkste Japanse pro’s, zijn naar Puteaux bij Parijs gekomen voor het eerste WK riichi. Deel 8: hoe ik in de onderste regionen van de ranking eindig, en toch de grote winnaar ben.


stempelmahjongnews

Hiroshi Yamai stond op en wankelde als een bokser die voor de ogen van het publiek de wedstrijd wint maar zelf haast knockout gaat.  In de ene hand een fles water, in de andere een fles softdrink. Hij knikte naar de luid applaudisserende omstanders die hem als kampioen begroetten, maar hoorde het nauwelijks. Hij was uitgeput, kapot. Stuk. De finale van het wereldkampioenschap riichimahjong was één lange marteling voor hem geweest. Als de vier finalisten tussen twee spelen even mochten pauzeren, liet hij zijn hoofd bijna tot op de automatische mahjongtafel zakken en leek hij in slaap te vallen. Als je hem niet af en toe een aantekening had zien maken, zou je geloofd hebben dat hij de strijd had opgegeven. De andere drie spelers wachtten geduldig tot hij weer een beetje bij zinnen was gekomen en maakten ondertussen ook af en toe een aantekening

wcmj2002 speech
wcmj2002 mamus
wcmj2002 unit42
wcmj2002 awards
wcmj2002 parlor

Rond de mahjongtafel met de finalisten had de cameraploeg een afzetting geplaatst. Om de omstanders op een afstand te houden en om voor zichzelf een vrije ruimte te hebben. 

Op een paar meter afstand van de tafels zaten twee referees. In de eerste plaats hoofd­scheidsrechter Sylvain Malbec, een Fransman die vrijwel onver­staanbaar Engels sprak en die met zijn ronde bril en paardenstaart niet alleen de ultieme mahjongnerd leek maar er ook een was. Sylvain had een hoofdrol gespeeld bij het schrijven van de spelregels. Een mix van Japanse en Europese riichiregels, want wij dachten nu wel dat de riichiregels overal gelijk waren, maar er waren toch flink wat kleine verschillen. De aan­wezigheid van de hoofd­scheidsrechter was vooral symbolisch en om het belang van Sylvain te onder­strepen, want com­municeren met de Japanse finalisten kon hij niet. Gelukkig zat aan de andere kant een Japanse scheids­rechter, Yukio Koriyama. De vier finalisten aan de tafel waren allen Japanners.

Achter de hekken stonden enkele tientallen toeschouwers. Twintig meter verderop, in een aangrenzende ruimte in het gemeentehuis van Puteaux, zat een groter aantal te kijken naar de beelden die vanuit de grote zaal werden gestreamd. Voornamelijk offi­cials van het World Riichi Champion­ship (WRC) en spelers die hadden meegedaan maar inmiddels waren uit­geschakeld. Zij hadden liever nog zelf gespeeld, al was het maar in een gevecht om de 99ste of de 100ste plaats, maar uit­geschakeld was uit­geschakeld. Zij konden nu meer dan twee uur lang op een groot tv-scherm de stenen van alle vier de finalisten zien en daardoor hun kansen wegen, maar mij werd het toch allemaal wat te statisch.

Ik besloot een biertje te pakken, buiten op een van de terrassen aan de rue de la République. 

Het nieuws over de ramp met MH17 drong nauwelijks door

Het was zondag 20 juli 2014 in Puteaux, een van de chiquere voorsteden van Parijs. Een paar dagen eerder, op 17 juli, was tijdens de openingsparty van het eerste WRC het nieuws doorgedrongen dat vlucht MH17 van Malaysia Airlines, van Amsterdam Schiphol onderweg naar Kuala Lumpur, was neergestort in Oost-Oekraïne, maar de impact van dat nieuws was nog niet echt duidelijk; het feest werd er in ieder geval niet voor onderbroken. De broers Valérian en Quintin Thomas van de organiserende club TNT heetten iedereen welkom, scheidsrechter Sylvain Malbec gaf in zijn onverstaanbare taaltje een overzicht van de opzet van het toernooi, ik mocht als grondlegger van het WRC een korte feestrede houden en natuurlijk was er veel aandacht voor de rede­voering van Shigekazu Moriyama, de president van de Japan Professional Mahjong League (JPML), die het WRC financieel mogelijk had gemaakt en een contingent Japanse topspelers had mee­genomen naar Parijs.

WRCParijs 3632274Onderweg naar het terras kwam ik John Duckworth tegen, een Britse speler die er als enige niet-Japanner in was geslaagd tot de halve finale door te dringen. “Ik werd derde in de eerste sessie en tweede in de volgende”, zei hij. “Jammer, ik kwam net een paar punten te kort. Maar ik ben toch dik tevreden.” Ik had tegen John gespeeld in de derde hanchan, of sessie, op dag 1. Toen was het gelijk afgelopen met mijn kansen. John won zowat alles en na een paar spellen moest ik naar de bank om nieuwe fiches te lenen omdat ik failliet was gegaan. Veel illusies op een hoge positie in de eind­rang­schikking had ik sowieso niet gehad. Ik had trouwens al gewonnen: het eerste wereldkampioenschap riichimahjong, dat hier gespeeld werd door honderdtwintig deelnemers uit de hele wereld, was er gekomen dankzij mijn jarenlange lobbyen, duwen en trekken. Ik had het toernooi al gewonnen voordat het überhaupt was begonnen.

De continuïteit van het wereldkampioenschap was gewaarborgd 

Ik riep de ober. “Une autre bière pression, s’il vous plaît.” Ik keek naar de fonteinen die onvermoeibaar aan het spuiten waren voor het gemeentehuis. Moeders met spelende kinderen wandelden er rond. Wie van die vier Japanse finalisten straks ook de eerste wereldkampioen riichimahjong zou worden, maakte niet meer uit. Het WK was een groot succes geworden, en bovendien was gisteren de continuïteit gewaarborgd van het toernooi. In een zijzaal van het stadhuis was het WRC Committee opgericht en was de algehele leiding gelegd in handen van Gemma Collinge, het onvermoeibare riichi-wonderkind uit Engeland. De belangrijkste opdracht van het comité was de voorbereiding van nieuwe wereldkampioenschappen. Het volgende zou plaatsvinden ergens in de Verenigde Staten, beloofde David Bresnick, een van de twee Amerikaanse leden van het algemeen bestuur.

Ik had wel zin in een reisje naar New York, bedacht ik. Ik vroeg de rekening, liet een halve euro fooi op het schaaltje met de rekening liggen en wandelde het stadhuis van Puteaux weer in. Kijken wie er gewonnen had. Zou het eindelijk zijn afgelopen?

'Paris 2014' op YouTube

In het Japans: een reportage op het YouTube-kanaal van Mondo TV. 

De gehele finale in beeld (twee hanchan, 1.38 uur)

WK Riichimahjong (WRC)

stempelmahjongnews

Na 2014 werden wereldkampioenschappen gehouden in 2017 (Las Vegas, VS) en in 2022 (Wenen, Oostenrijk). Het WRC 2025 zal worden gehouden in Tokio, Japan. Regerend wereldkampioen is Keijun Nara uit Japan.

 


Thuis spelen, het ultieme mahjong

Jelte RepKarakter 9

Deel 9 en tevens het laatste hoofdstuk van mijn mahjong-geschiedschrijving. Thuis spelen als het ultieme mahjong.

stempelmahjongnews

MAHJONG begint en eindigt in de huiskamer. Nergens is het zo prettig spelen als thuis, met familie of met vrienden. Liefst met lekkere hapjes en drankjes erbij. Er zijn tienduizenden gezinnen in Nederland waar mahjong wordt gespeeld, in elke denkbare variatie. Verreweg de meesten van die thuispelers moeten er niet aan denken op toernooien te spelen, tegen mensen die ze misschien niet aardig vinden of die hun te fanatiek zijn. Mijn broer Jelte schreef voor het voormalige Mahjong Magazine een serie over deze familie- en vriendengroepjes die niets mooiers konden bedenken dan onderling een hele dag, soms tot diep in de nacht, te Mahjongen. Dat werkwoord schreven ze dan met een hoofdletter.

Ja, het voormalige Mahjong Magazine. Het blad, ooit genoemd als een van de redenen om de Nederlandse Mahjong Bond op te richten, hield op te bestaan nadat de club waarbij Jelte was aangesloten, besloot de bond te verlaten. De weeffout die bij de oprichting van de bond was ontstaan – een huis voor alle mahjongspelers van Nederland, welke variant zij ook speelden – was aan het licht getreden en dat had tot ruzie geleid.

Perskaarten Mahjong NewsOok Mahjong News bestaat niet meer. De Onafhankelijke Internet Mahjong Krant, die de basis had gelegd voor de Europese samen­werking en een belangrijke rol had gespeeld bij de totstandkoming van het wereld­kampioenschap riichi, heeft zijn werk gedaan. Ik kreeg er genoeg van na ieder toernooi bij de organisatoren te bedelen om de uitslag en een paar fotootjes. Bovendien stonden die vaak al binnen een paar dagen op de website van de organiserende club en van de Europese Mahjong Associatie. Ik verkocht de site en de domeinnaam aan een enthousiaste Amerikaanse riichispeler die enkele mahjong­boeken op zijn naam had staan en die zich vereerd toonde mijn werk te mogen voortzetten. Scott D. Miller deed erg zijn best, maar hij had de hoeveelheid werk onderschat, zodat hij de site al binnen een paar jaar overdeed aan uitgerekend een Nederlandse mahjongspeelster die als lid van de Nederlandse Mahjong Bond was geschorst. Kort daarna werd de site ‘gesloten wegens onderhoud’. Erg is dat niet, Mahjong News heeft zijn nut bewezen en mag verder in vrede rusten.

Onze vrienden Jan en Linda Thomassetti spelen geen mahjong meer. Ze hebben besloten hun leven te wijden aan de Heer en daarbij is voor hen geen plaats meer voor werelds vermaak zoals mahjong. Daardoor kwam een einde aan een lange reeks huiskamer­wedstrijden, afwisselend in Nederland en Vlaanderen, met vrienden en familie.

Ooit was ik een mahjongspeler die zoveel mogelijk toernooien afliep in Nederland en Europa. Nu ben ik voornamelijk teruggekeerd tot de huiskamer. Dicky en ik richtten in Nijmegen met enkele vrienden een informele club op, genoemd naar de hoofdrolspeelster Miko uit de gelijknamige, razend populaire mahjong-manga. We speelden afwisselend bij elkaar thuis en hielden op de achterkant van een envelop de uitslagen en het klassement bij – het moest wel spannend blijven. Toen wij in 2011 naar Bussum verhuisden, maakten we het wat formeler. In ’t Gooi was geen club waar we riichi konden spelen. Dus we gingen op dezelfde voet voort: bij elkaar thuis spelen voor de onderlinge competitie maar dan als officiële club onder de naam Furiten, aangesloten bij de mahjongbond, zodat de leden konden meedoen aan nationale en internationale toernooien, en zich ook konden kwalificeren voor Europese en wereldkampioenschappen. 

Furiten ging aan zijn succes ten onder

Het idee van thuis spelen en toch aan een extra competitie deelnemen, sloeg zo aan dat tientallen leden van andere clubs zich ook aanmeldden bij Furiten, dat daardoor binnen de kortste keren een van de grootste mahjongclubs van Nederland werd. Furiten ging aan zijn eigen succes ten onder. Er kwam ruzie tussen leden die niet met elkaar wilden spelen. Ik hief de club op, om hem daags daarna weer op te richten, maar dan zonder dubbel­lidmaatschappen. Furiten is nu de kleinste mahjongclub van Nederland en ik streef ernaar dat zo te houden. Een paar keer per maand wordt er gespeeld, bijna altijd bij ons thuis in Bussum. Ruzie is er niet meer, wel behalen sommige van onze spelers uitstekende resultaten in belangrijke toernooien. We hebben een Pools en een Chinees lid die studeren in Groningen, en zelfs een speler die in Tokio woont. Masahiko Takahashi meldde zich als lid toen hij nog in Amsterdam werkte. Sinds hij werd overgeplaatst naar Tokio komt hij nog af en toe langs als hij de vestiging in Nederland bezoekt. En natuurlijk is Sjef Strik lid, hij doet zijn best elk jaar aan genoeg sessies mee te doen om in de Furiten-ranking te worden opgenomen. Het vaakst spelen we met Jelte en Ria. 

Met de Thalys naar Parijs voor twee dagen riichi

Af en toe bezoek ik een riichitoernooi in Nederland. En als het kan in Parijs, maar dat lijkt sinds corona welhaast afgelopen. Jammer, het waren leuke weekends: vrijdagmiddag in Amsterdam op de Thalys, een paar uur later in Parijs, twee dagen riichi en zondagavond weer naar huis.

Volgend jaar wordt het wereldkampioenschap riichi voor het eerst in Japan gehouden, geheel volgens de opzet van Shigekazu Moriyama. Ik denk erover erheen te gaan – als grondlegger van het WK heb ik een open ticket om mee te spelen – en het vaderland van het riichimahjong voor de derde keer te bezoeken. In Nederland worden de mahjongactiviteiten nu geregeld door een nieuwe generatie spelers, die mij niet gekend heeft. Ze hebben de fakkel overgenomen. Mijn oude mahjongvrienden in Japan wil ik nog wel een keer terugzien, die zijn mij niet vergeten.

Thuis spelen voor Miko en Furiten

Voor de competitie spelen en toch thuis. Sinds enkele jaren beschik ik over een mahjongtafel met verlichting, die vooral bij avondlijke wedstrijden in de tuin diensten bewijst.

thuismah0012
thuismah0737
thuismah1109
thuismah1701
thuismah2119
thuismah3629
thuismah6890
 thuismah6957
 thuismah7113